Vải Spandex là gì? Khám phá chi tiết nguồn gốc và ứng dụng của vải spandex

Nhắc đến những loại vải có khả năng co giãn ấn tượng, Spandex chắc chắn đứng đầu danh sách. Nhẹ, mềm mại và đàn hồi vượt trội, loại sợi này góp mặt trong vô số trang phục từ đồ thể thao, đồ bơi đến thời trang hàng ngày. Vậy vải Spandex là gì, có nguồn gốc ra sao và được ứng dụng thế nào? Hãy cùng tìm hiểu ngay sau đây.

1. Vải Spandex là gì?

Vải Spandex (còn được biết đến với các tên gọi như Elastane hoặc Lycra) là một loại sợi tổng hợp, được tạo ra từ polymer polyurethane. Tên gọi “Spandex” là một từ đảo chữ của “expands” (có nghĩa là “mở rộng” trong tiếng Anh), thể hiện chính xác đặc tính nổi bật nhất của nó: khả năng co giãn và đàn hồi cực tốt. Một sợi Spandex có thể kéo dài gấp 5-8 lần so với kích thước ban đầu và nhanh chóng trở lại hình dạng ban đầu mà không bị biến dạng hay đứt gãy.

Thực tế không có sản phẩm may mặc nào 100% sợi spandex, vì các sản phẩm làm hoàn toàn từ spandex có giá rất đắt nên các nhà sản xuất đã pha trộn thêm các loại sợi khác để giảm bớt chi phí và bù đắp những khuyết điểm cho vải.

2. Nguồn gốc hình thành và phát triển của vải Spandex

Trước những năm 1950, cao su tự nhiên là vật liệu duy nhất có khả năng co giãn. Tuy nhiên, nó lại có nhiều nhược điểm như nặng, không bền, dễ bị phân hủy và khó bảo quản. Nhận thấy nhu cầu về một loại sợi co giãn tốt hơn, các nhà khoa học của tập đoàn DuPont đã bắt tay vào nghiên cứu.

Năm 1958, nhà hóa học Joseph Shivers đã phát minh ra sợi Spandex, đây được coi là một bước đột phá lớn, tạo ra một loại vật liệu nhẹ hơn, bền hơn và linh hoạt hơn cao su rất nhiều. Ban đầu, sản phẩm được gọi là Fiber K, nhưng sau đó được đổi tên thành Lycra và chính thức ra mắt thị trường vào năm 1962.

Kể từ đó, Spandex đã nhanh chóng thay thế cao su và trở thành một thành phần không thể thiếu trong các loại trang phục yêu cầu độ co giãn cao, từ đồ bơi, đồ lót cho đến các sản phẩm may mặc hàng ngày.

3. Đặc điểm của vải Spandex

Vải Spandex được ưa chuộng nhờ sở hữu nhiều ưu điểm nổi bật, mang lại sự thoải mái và tiện dụng cho người mặc.

3.1 Ưu điểm:

• Độ co giãn và đàn hồi vượt trội: Đây là ưu điểm lớn nhất, giúp trang phục ôm sát nhưng không gây cảm giác bó chặt, mang lại sự thoải mái tối đa. Theo một nghiên cứu thực tiễn cho thấy, vải Spandex có khả năng chịu được lực kéo gấp 500% độ dài ban đầu mà không xảy ra hiện tượng giãn hay rách gãy sợi vải.
• Trọng lượng nhẹ, mềm mại: Spandex có bề mặt trơn bóng và rất nhẹ, tạo cảm giác dễ chịu khi mặc.
• Chống nhăn và giữ form dáng tốt: Nhờ tính đàn hồi, quần áo làm từ Spandex luôn giữ được form dáng và ít bị nhăn, tiết kiệm thời gian là ủi.
• Độ bền cao: Vải Spandex rất bền, chịu được sự mài mòn, không bị xù lông hay bai dão sau nhiều lần sử dụng.
• Khả năng chống nước: Nhờ đặc tính này, trang phục làm từ spandex (đặc biệt là đồ bơi) không bị ngấm nước, bám dính khó chịu và khô rất nhanh.
• Không gây kích ứng da: Là sợi tổng hợp, spandex an toàn cho da, không gây dị ứng hay ngứa ngáy như một số loại sợi tự nhiên khác.
• Chống tĩnh điện hiệu quả: Khác với len, spandex không tích điện, giúp trang phục không bị bám dính vào người và không gây ra tiếng ma sát khó chịu.

3.2 Nhược điểm:

• Ít thấm hút: Spandex có khả năng thấm hút kém, dễ gây cảm giác bí bách khi mặc trong thời tiết nóng hoặc khi ra nhiều mồ hôi.
• Giá thành cao: So với các loại vải tổng hợp khác, Spandex có giá thành cao hơn.
• Nhạy cảm với nhiệt độ cao: Khi tiếp xúc với nhiệt độ quá nóng, Spandex có thể bị co rút, hư hỏng hoặc mất tính đàn hồi.
• Dễ bị hỏng bởi chất tẩy mạnh: Các loại hóa chất mạnh có thể làm bào mòn sợi vải, khiến nó nhanh chóng bị lão hóa.
• Gây ô nhiễm môi trường: spandex là loại vải tổng hợp nên không thể tự phân hủy, khả năng thu hồi và tái chế của loại vải này khá hạn chế.

4. Phân loại vải Spandex trên thị trường hiện nay

Trong thực tế, vải Spandex nguyên chất (100%) rất hiếm khi được sử dụng để may trang phục. Thay vào đó, người ta thường pha một tỷ lệ nhỏ sợi Spandex (từ 2% đến 20%) với các loại sợi khác như cotton, polyester, hoặc len để tạo ra một chất liệu vải mới có độ co giãn và đàn hồi mong muốn, đồng thời vẫn giữ được đặc tính của sợi chính. Tùy thuộc vào loại sợi pha trộn, chúng ta có một số loại vải Spandex phổ biến:

• Vải Cotton Spandex: Là sự kết hợp hoàn hảo giữa độ mềm mại, thấm hút tốt của cotton và khả năng co giãn của Spandex. Loại vải này rất được ưa chuộng để may áo thun, quần lót và các loại trang phục hàng ngày.
• Vải Polyester Spandex (Poly Spandex): Sự kết hợp này tạo ra loại vải có độ bền cao, chống nhăn tốt, nhanh khô và ít bị phai màu. Đây là lựa chọn lý tưởng cho đồ bơi, quần áo thể thao và các loại trang phục ngoài trời.
• Vải Len Spandex: Giúp các trang phục làm từ len giữ được độ ấm nhưng đồng thời tăng độ co giãn, chống co rút và giữ form dáng tốt hơn sau khi giặt.

5. Quy trình sản xuất vải Spandex

Sợi spandex, nổi tiếng với độ co giãn vượt trội, được tạo ra thông qua một quy trình hóa học và cơ học tinh vi. Đây là cách các nhà sản xuất biến nguyên liệu thô thành loại sợi kỳ diệu này.

Bước 1: Tạo tiền chất (Prepolymer)
Quy trình bắt đầu bằng việc tạo ra một chất gọi là prepolymer. Đây là nền tảng hóa học cho sợi spandex. Các nhà sản xuất trộn hai thành phần chính: glycol và diisocyanate monomer với tỉ lệ 1:2. Phản ứng này tạo thành một chuỗi polymer ngắn, gọi là prepolymer.

Bước 2: Tạo dung dịch kéo sợi
Sau khi prepolymer được tạo ra, nó sẽ được phản ứng tiếp với diamine theo tỉ lệ 1:1. Phản ứng này được gọi là “mở rộng chuỗi”, giúp kéo dài chuỗi polymer và tạo ra một dung dịch nhớt. Để làm dung dịch này loãng hơn và dễ xử lý hơn, một dung môi đặc biệt là DMSc sẽ được thêm vào. Hỗn hợp cuối cùng này chính là dung dịch kéo sợi hoàn hảo.

Bước 3:. Kéo sợi bằng phương pháp quay sợi khô
Dung dịch kéo sợi lỏng được bơm vào một thiết bị hình trụ đặc biệt. Tại đây, khí nóng (thường là nitơ) được thổi vào để làm bay hơi dung môi DMSc, khiến polymer lỏng đông đặc lại và tạo thành những sợi spandex rắn. Quá trình này được gọi là kéo sợi khô.

Bước 4:. Tạo sợi Spandex hoàn chỉnh
Khi các sợi rắn được tạo ra, chúng sẽ đi qua một loạt máy móc để được kéo căng và cuộn lại. Tùy thuộc vào mục đích sử dụng, các sợi có thể được tạo ra với độ dày và độ dài khác nhau. Đây chính là những sợi spandex mà chúng ta biết.

Bước 5: Xử lý và hoàn thiện
Ở bước cuối cùng, các sợi spandex được phủ một lớp chất bảo vệ (chẳng hạn như Magnesium stearate) để chống dính và giúp chúng trượt qua máy dệt dễ dàng. Sau đó, sợi sẽ được cuốn vào ống chỉ và sẵn sàng để dệt thành vải.

Bước 6: Kiểm tra chất lượng
Kiểm tra về khả năng co giãn, kích thước tiêu chuẩn của vải, chỉ sử dụng những loại sợi đạt tiêu chuẩn

Quy trình này đảm bảo mỗi sợi spandex đều có độ đàn hồi và độ bền cao, giúp tạo ra những loại vải co giãn tuyệt vời như ngày nay.

6. Ứng dụng của vải Spandex

Với những đặc tính ưu việt, Spandex được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực:

• Đồ thể thao và đồ bơi: Quần áo tập gym, yoga, đồ bơi, quần chạy bộ, giúp người mặc dễ dàng thực hiện các động tác phức tạp.
• Đồ lót và tất: Áo ngực, quần lót, tất chân đều sử dụng Spandex để tạo độ ôm sát, thoải mái và bền đẹp.
• Quần áo hàng ngày: Quần jeans co giãn, áo thun, váy ôm, giúp trang phục vừa vặn và tôn dáng.
• Đồng phục và trang phục chuyên dụng: Đồng phục y tế, trang phục biểu diễn, trang phục bảo hộ lao động cần độ co giãn cao cũng thường có thành phần Spandex.

7. Cách bảo quản và vệ sinh vải Spandex

Để quần áo có chứa Spandex luôn bền đẹp, bạn nên lưu ý một số cách vệ sinh và bảo quản dưới đây :

• Giặt bằng nước lạnh hoặc nước ấm: Hạn chế giặt bằng nước nóng
• Sử dụng chất tẩy rửa dịu nhẹ: Tránh dùng các loại chất tẩy mạnh có chứa clo hoặc thuốc tẩy.
• Hạn chế sấy khô ở nhiệt độ cao: Tốt nhất là phơi khô tự nhiên ở nơi thoáng mát. Nếu phải dùng máy sấy, hãy chọn chế độ sấy mát.
• Không ủi ở nhiệt độ cao: Nếu cần ủi, hãy lộn mặt trái sản phẩm và ủi ở nhiệt độ thấp nhất.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

1. Vải Spandex có bị giãn vĩnh viễn không?

Nếu bảo quản đúng cách, Spandex vẫn giữ được độ đàn hồi lâu dài. Tiếp xúc với nhiệt cao hoặc clo thường xuyên sẽ làm sợi bị giãn.

2. Vải Spandex có nóng khi mặc không?

Nguyên chất thì hơi bí, nhưng khi pha cotton hoặc polyester sẽ thoáng khí và dễ chịu hơn.

3. Vải Spandex có chống nắng không?

Bản thân Spandex không có khả năng chống tia UV mạnh. Tuy nhiên, một số loại Spandex pha sợi kỹ thuật hoặc được xử lý đặc biệt có thể đạt chỉ số UPF cao, phù hợp làm đồ bơi hoặc đồ thể thao ngoài trời.

4. Vải Spandex có nhăn không?

Hầu như không. Spandex có độ đàn hồi tốt nên ít bị nhăn và luôn giữ form, ngay cả khi gấp hoặc giặt nhiều lần.

Tóm lại, Vải Spandex đã trở thành một biểu tượng của sự thoải mái và tự do trong ngành thời trang hiện đại. Với khả năng co giãn và đàn hồi vượt trội, nó đã thay đổi cách chúng ta ăn mặc, từ đồ thể thao, đồ bơi cho đến các trang phục hàng ngày. Hy vọng với những thông tin trên đã giải đáp thắc mắc “Vải Spandex là gì“, giúp bạn có thêm kiến thức để lựa chọn những món đồ vừa vặn, bền đẹp và phù hợp với phong cách sống của mình.

—–

• Địa chỉ VP: 63/21A Phạm Văn Sáng, Ấp 2, Xã Xuân Thới Thượng, Huyện Hóc Môn, Thành phố Hồ Chí Minh.
• Xưởng: 63/18 Phạm Văn Sáng, Ấp 2, xã Xuân Thới Thượng, Hóc Môn.
• Hotline: 090.9995.342 – 0909.735.343
• Email: thaihasgvn@gmail.com